« IMPRESSUM

KONTAKT

post@EchoSlonska.com

Dwa listy

Tekst napisany na okoliczno�� spotkanio WIS�A 2001, kerego fragmynty autor wykorzysto� w wystompiyniu na II Zje�dzie �lo�skij Krzinki, abo �lo�ski Beranie we Wi�le w dniach 27 kwiytnia do 3 maja 2001 roku.

Niejprz�d podziynkuja tak piyknie, jako byda jyny umio� - panu Chris Lepiarczykowi za zaproszyni nas (�ony i mnie) do Wis�y i za umo�liwiyni przez dwa dni tukej pobytu.
Dziynkuja bywalcom „GWARKA” w Rydu�towach, kerzi przis�ali mi postkarta z obchod�w BARB�RKI i podpisali sie: Roman Zimoch, tak�e Chris Lepiarczyk, Henryk Szczyra, Les�aw Janik, Jacek Ryszka, pani CILA, znaczy - Maria Lelonek i wydawca FYRCOKA cz. VI - pan Bruno Zielonka.
Z co�kigo serca Wom za to dziynkujymy. Tako� samo dziynkujymy tym wszyjstkim, kerych �ech nie wymiyniy�, a jejich zas�ugi dlo naszego tukej pobytu som nieocynione.
Jakech prawie rozwo�o� nad tym - jako te� goda� do tak niezwyk�ego i szacowniego grona ludzi - toch prawie skojarzy� „�lo�sko Krzinka” z mojom krzinkom, niewiela my�szom od waszkorba, w kerej mom pouk�odane same listy od czytelnik�w mojich ksion�ek, co majom FYRCOKA w tytule, a - nawet tych piyrszych, pisanych godkom literackom, znaczy - czysto po polsku. Mocka tych list�w. Som nie wiym wiela, boch nie liczy�.

TUKEJ JYNY O DW�CH LISTACH WOM OPOWIYM.

Tyn piyrszy, toch dosto� zarozki po tym, jak Wydawnictwo „ISKRY” we Warszawie pu�ciy�o mi w �wiat moja drugo ksion�ka, co dosta�a tytu�: „Wszystko jeszcze gor�ce”. By�o to w 1981 roku.
Zwyczajowo autor dostowo od wydawnictwa gratis wiela� tam egzymplarzy tzw. autorskich. Tako te� tymu by�o w przipadku tej ksion�ki, o kerej zarozki bydzie godka.
Mocka jest w tej ksion�ce napisane na str. 61, 62 o somsiedzie, co se nazywo� Skiba, a na drugi Jorg mu by�o. Czamu prawie o nim? Przeca Skiba by� jyny zwyk�ym bergmonym na grubie „ANNA” w Pszowie. Tako� samo, jako i m�j ojciec i co nejmyni po jednym ch�opie z ko�dej cha�upy na Parceli w Krzy�kowicach, co terozki administracyjnie do Pszowa przinole�om.
Eli �ech mocka o Jorgu w ksion�ce napiso�, to wcale nie skuli tego, �e szishajera na „ANNIE” sie dorobiy�, �e „Goldene Hand” na niego godali. Eliby Jorgowi by�o dane w �yciu poko�czy� wyrsze szko�y, to by my mieli - jeszcze przed znanym we �wiecie kompozytorym Miko�ajym Henrykiem G�reckim z Czernicy wele Rydu�t�w - Jorga Skiby, kerymu Ponboczek ofiarowo� talynt do muzyki, ale szczy�cio mu zabrak�o, �eby tyn talynt rozwiny�.
Komu jako komu, ale �lo�zokom t�umaczy� nie potrza - jako to bergmony po szychcie spyndza�y wolny czas. Kanarki, go�ymbie, zegroda, d�ubani przi cha�pie. Taki po szychcie se nie legny�.
Jorg Skiba po robocie siodo� przed fisharmonijom, kero erbny� po ojcu, co by� maszynistom na JOHANNSCHACHCIE - jak zaczyno� robota na grubie po kursach na maszynioka.
Po tym nazywa�o sie, �e robi na szybie „JAN”, jak po plebiscycie Psz�w dosto� sie ku Polokom. Nieskorzi uza� by�o, �e robi na JOHANNSCHACHCIE - jak G�rny �lo�sk dosto� nazod nazwa Oberschlesien, a wojna szala�a po �wiecie.
I jeszcze pora lot przerobiy� - a� do pynzyje, jak po wojnie z p��czki straciy�a sie tabula z napisym: „Hermann G�ring Werke”, z „ANNAGRUBE” zrobiy�a sie kopalnia „ANNA”, a szyb dosto� uza� miano „JAN”.
Ale przeca godka idzie o Jorgu i jego wielkim zami�owaniu do muzyki. Joch by� prawie niejwierniejszym s�uchaczym jorgowego zagrywanio na fisharmoniji, abo kedy indziyj na skrzipce. Nawet przez zawrzyte okna by�o s�ycha� d�wiynki melodyji, o kerych jyny tela �ech wiedzio�, �e som cudowne i chwytajom za serce.
Pora razy Jorg mnie prziuwa�y� zas�uchanego w jego grani tak, �e nawet starej Piechaczkuli - niech bydzie pochwolony - �ech nie pado�, boch mio� oczy prziwrzyte, jakech siedzio� na rancie pod p�otym przi jego cha�upie. Jednego razu otworzy� okno i zawo�o� mnie do izby. To, coch tamyk ujrzo� - jeszcze dzisiej stoji mi przed oczami.
Piyrsze - to fisharmonijo - jak jaki ma�e organy. Rega�, a na nim stos zeszyt�w z nutami. Obok akordyjon, na kerym umio� gra� syn od Skib�w, co mio� na drugi Tonu�.
Na �cianie wisia�y skrzipki. Na ekstra sztyndrze - ksylofon w�asnej roboty z dobranych i wysuszonych klepek. Piy��dwaj�cia portret�w jednakowego formatu na dw�ch przeciwleg�ych �cianach. By�y to portrety od klasyk�w muzyki, takich jak: Beethoven, Schubert, Mozart, Grieg, Bach, Haydn, Schumann, Czajkowski, Glinka, Paganini, Dworzak, Smetana...wszyjstkich nie wymiynia, boch nie je we sztandzie.
Jakech to wszyjstko ujrzo�, to a� mnie zatka�o. Jorg to zauwa�y� i zaczon sie �yczliwie u�miycha�. Joch tyn u�miych pojmny�, jako gotowo�� z jego strony do... Ano, do czego - mia�o sie dziepiyro pokoza�.
By�ech od tamtego dnia zaproszany na ko�de jorgowe grani. Dycki na poczontek takij wizyty by�a opowiy�� o �ywocie jednego z tych klasyk�w muzyki. Potym rozk�odo� na szta-ludze od fisharmoniji zeszyt z nutami i t�umaczy� mi znaczyni znak�w na piy�cioliniji, jaki to utw�r i kery go skomponowo�.
By�o tak, �e po jakim� czasie umio�ech przewraca� kartki z nutami, �eby Jorg ni musio� robi� pauzy w graniu. Jeszcze trocha nieskorzij, umio�ech zagra� z Jorgym - on na fisharmoniji a jo na skrzipce - lekciejsze konski od jednego z tych klasyk�w muzyki, kerych portrety w liczbie 25 wisia�y na przeciwleg�ych �cianach izby muzycznej w domu Skib�w. Taki izby te� sie spotyka�o, ale u sztajgr�w, w�a�cicieli sklep�w, u ceglorza, u grubskigo pisorza - ale ni u zwyk�ego bergmona. Bezt� tela by�o o Jorgu w ksion�ce.
I - oto momy rok 1981. Ksion�ka pt.: „Wszystko jeszcze gor�ce” zosta�a te� wys�ano z dedykacyjom do Jorga Skiby. Pora dni jyny przesz�o - jak briftryjger przinios mi list od syna Skib�w - Tonusia, kery ju� by� po naukach w Liceum Pedagogicznym w Raciborzu o profilu muzycznym. Jaki� czas by� rechtorym - tukej niedaleko, bo w Ustroniu. Potym uzupe�niy� wyrsze studia i zrobiyli go dyrektorym szko�y w rodzinnych Krzy�kowicach.
Ale o tym li�cie od Tonusia tukej godka bydzie, bo to jedyn z tych dw�ch, wybranych ze krzinki niewiela my�szej od waszkorba.
Pokoza�o sie, �e - prawie, jak moja ksion�ka z opisym niedosz�ego kompozytora a - w niejgorszym przipadku - dobrego organisty - trefiy�a do Jorgowej cha�upy - to by�o tak, jak na ostatni driker. Ciyn�ko chory na raka Jorg le�o� w doma bez nadzieji na wyzdrowiyni. Tonu�, jak jyny dosto� ta ksion�ka, to na nic nie czeko�, jyny zarozki se siedny� w nogach na ��ku przi ojcu i zaczon mu czyta� fragmynty, kandy by�o o Jorgowej �yczliwo�ci dlo mojigo zainteresowanio muzykom. Jorg s�ucho�, a oczy mio� zawrzyte. Ledwo dostrzegalny u�miych i nieznaczne poruszyni wargami, by�o odczytane przez syna, jako zachynta do dalszego czytanio.
Tonu� czyto� dalij. Czyto� tak, jako to umi rechtor. Poma�u, dobitnie, wyra�nie i g�o�no.
W pewnym momyncie nadesz�a matka. Gryjta mia�a na drugi. Siedny�a se na sto�ku wele ��ka i te� s�ucha�a, jak Tonu� czyto o �yczliwo�ci i dobroci Jorga dlo mnie. Po chwili wyszepta�a cicho synowi - mo�esz przerwa� czytani. Ojciec zasny�. I tak te� tymu by�o z tym, �e Jorg zasny� na wieki. Le�y pochowany na krzy�kowickim kerchofie.
To by by�o tela o piyrszym li�cie. Tyn drugi list, toch dosto� po prawie dwudziestu latach, bo w jesiyni 1999 roku. Jest to list fest dlo mnie budujoncy, a przis�o� mi go Chris Lepiarczyk. Tego listu nie byda streszczo�, jyny pora s��w na jego tymat powiym, ale - jeszcze przed tym musza przeprosi� Pana Boga, kery do� mi doczeka� dzisiejszego dnia. Musza Go przeprosi� za to, �eby mojich s��w nie uzno� za blu�niyrstwo, bo eli jo bych sie znejd na miejscu Jorga Skiby, to po przeczytaniu listu od Chris Lepiarczyka - nie by�o by mi �ol umiyra�. A to dziynki u�wiadomiyniu sobie samymu, �e moji ksion�ki, co majom FYRCOKA w tytule - trefiy�y do W�A�CIWEGO ADRESATA.
Co to znaczy - w�a�ciwego adresata?
Po piyrsze - to taki adresat, co se poczyto o Fyrcoku bez t�umacza.
Po drugi - to taki adresat, co - eli ju� poczyto, to powiy mio� ch�op recht, abo bydzie do fyrcokowego pojmowanio �wiata wnosiy� w�asne poprawki, bo go �yci inakszy do�wiadcza�o.
Po trzeci - to taki adresat, kery w kontaktach z ewentualnymi czytelnikami FYRCOK�W, potrzebujoncych t�umacza bydzie mio� w�asne pofyrcokowe przemy�lynio, a w zderzyniu z naszym aktualnym status quo - nie bydzie taki bezradny.
Po szczworte - to taki adresat, co to - jak sztarter bydzie na biyro� szwongu, bo przeca idzie ku tymu, �e w tej UNII EUROPEJSKIJ bydymy mogli bardzij odwa�nie chlubi� sie naszom w�asnom historyjom, co to nadal jest wdeptano w ziymia, zasuto bergami, a z kalnej wody nie umi wyp�yny�.

�odyn za nas na dziy� dzisiejszy tego nie zrobi.

A wi�c - jak godajom Poloki - moja �wiadomo��, �e FYRCOKI pobudziy�y �lo�zok�w rozciepanych po �wiecie do w�asnych przemy�ly� - czyni mnie niejako przirychtowanym na niejgorsze, bo ody�ci z tego �wiata.
Naiwno�ciom by by�o sondzi�, �e tre�ci od FYRCOKA bydom jednakowo odbiyrane przez wszyjstkich, co na niego trefiyli. Nawet moja �lubno mo w nikerych kwestyjach swoji w�asne zdani, cho� za trzi lata bydymy obchodzi� z�ote wesele. Syna my wychowali jak sie nole�y, a wnuk sztudyruje we Wyrszym Syminarium Duchownym i za pora lot bydzie wy�wiyncony na kap�ana.
R�nica poglond�w ni musi oznacza� nienawi�ci. Jest co� takigo, jak TOLERANCYJO. Rzecz jyny w tym, kery kogo mo tolerowa�?
Fyrcok mio� na taki pytani odpowiyd�. Dycki godo�: - TOLERANCYJO TO JEST �ASKAWO�� MOCNIEJSZEGO. A, �e z tom �askawo�ciom dlo �lo�zok�w momy rozto-ma�cie, to i na tolerancyjo ni ma co za festy liczy�.
Styknie - jak sami dlo siebie bydymy �lo�zoki tolerancyjni. Styknie, jak bydymy se spotyka� jako tu we Wi�le. Jak bydymy ze sobom �osprawia� o naszych �ywotnych sprawach a przemilczanych w mass-mediach, czy te� nie po naszymu na�wietlanych. Jak bydymy - na wz�r J�zefa Freiherra von Eichendorffa opisowa� nasza piykno ziymia tak - jako kery umi. S�owami, przis�owiowym pi�rym, pendzlym, poprzez video-kasety, internet...
Ludzie kochani !!! Kery to za nas uczyni, jak nie my sami. Kery przet�umaczy wiersze od ostatnigo romantyka, J�zefa von Eichendorffa? Kery - jak nie �wiatli ludzie, wyro�li na naszej �lo�skij ziymi, ale - nie zaprza�ce. Kery - jak nie ks. prof. Jerzy Szymik - duchowny, naukowiec, pisarz - poeta. T�umacz wierszy od Eichendorffa. Jest szkolnym kolegom od obecnego tukej Bogus�awa Ko�odzieja - oba rodym ze Pszowa.
Kery - jak nie m�j przijociel z Raciborza, mgr Wiktor Bugla, co przet�umaczy� pie�ni od Eichendorffa.
Uza� Bogu� Ko�odziej jest prezesym Towarzystwa Przyjaci� Pszowa i szefym zespo�u artystycznego „PSZOWIKI”. Wsp�pracuje z czasopismym, co mo tytu�: „Z ZIEMI EICHENDORFFA”, z siedzibom w Suminie. Jest inicjatorym i organizatorym wycieczek - piechty i na ko�ach - szlakami, zje�d�onymi konno, bryczkami i na landauerze przez J�zefa von Eichendorffa. Pisuje w�asne teksty i wiersze o Eichendorffie - jako i wspomniany ks. prof. Jerzy Szymik.
Bogu� jeszcze do niedowna przipomino� samotnego �eglarza, odkrywce �lad�w po Eichendorffie, co to mu w 1909 roku postawiyli pomnik przed Landratsamtem w Raciborzu. W roku 1945 Rusy go szpryng�y. Uza� pora lot tymu zosto� odbudowany i zarozki przez „Unduldige Elementy” - oblony yjlfarbom. Ale stoji i - jednych raduje, inszych �go w oczy.
Kery chce odda� cze�� dlo naszego poety J�zefa von Eichendorffa - tyn, choby jyny na chwila, na jedno blysknyci okym, na pora blic�w aparatym fotograficznym - odwiydzi te miejsca w Pogrzebiyniu, na kere godajom WIDOK. Abo w Brzeziu nad Odrom, kandy miejscowi ludzie zafundowali w 1907 roku Eichendorffowi kamiy� z wyrytymi s�owami wdziynczno�ci za jego cudowne opisy i za o�piywani naszej ziymi. (O kamiyniu tym by�a mowa w artykule "Rozwa�ania starego �l�zaka o J�zefie von Eichendorffie" w Nr 5 -04/2002 str. 18 "Echa �lonska" - przyp.red.) 
Tyn kamiy� te� �go� miejscowe w�adze w oczy i - tako� samo, jak pomnik w Raciborzu - zosto� szpryngnyty. Jak�e ma�o ludzi o tym wiedzia�o. Pora staruszk�w, kerych �odyn o nic nie pyto�, a oni niepytani milczeli. Bezt� nole�y sie nom te sprawy na podobnych spotkaniach odnowia�, przipomina�, na nowo opisowa� i - nie zwa�a� na niezadowolonych z tego powodu zaprza�c�w. Kery nie zno, a chcio�by pozna� G�rny �lo�sk jyny z film�w o �lo�sku - tyn nie bydzie chcio� tukej przijecha� nawet na p� dnia. Na filmach o �lo�sku oglondomy w przewadze - ho�dy, bergi, familoki z czerwonej ceg�y - brzidki i odropane - chlywiki, szopy, ha�le, go�ymbniki, lecy kaj �aweczka dlo starzik�w - prze�uwaczy w�asnych my�li i - ma�o co wiyncyj.
A przeca styknie przejecha� pora kilometr�w za Rybnik ku po�udniowymu zachodowi, �eby widokom na dolina Odry i okoliczne wsie - nie da� wiary, i� to te� jest nasz G�rny �lo�sk - prawie tyn o�piywany przez J�zefa von Eichendorffa.
Uza� - kery nie zno naszej gwary, a chcio�by jom pozna� z pomocom profesor�w - tak pierzi�sko przeuczonych, �e a� oderwanych od ludzi fyrcokopodobnych (idzie o szpec�w od godanio) - tyn bydzie naszo godka dalij wy�miywo�, jako by�a wy�miywano przed wojnom i od ko�ca wojny - cho� tyn som przeuczony profesor - szpec od godanio - bydzie sie wymondrzo� jako cz�onek JURY konkursu pt.: „Godomy i �piywomy po �lo�sku”. To jest wredne, ob�udne i fa�szywe.
Mo�ecie mi wierzi�, abo ni. Joch mio� w �yciu do czyniynio z roztoma�tymi autorytetami, ale takimi z przidzia�u s�u�bowego, pochodzoncymi od zdobytych tytu��w nauko-wych, stopni gyneralskich i rangi w spo�ecznej hierarchii - rangi zdobywanej czynsto metodami rajtowanio na plecach od bli�nigo.
�odyn z tych autorytet�w nie by� we wercie - nawet sztwierciny moralnej warto�ci od FYRCOKA.
Bezt� mojimi autorytetami - po rodzicach w dzieci�stwie, po rechtorach w latach wczesnej m�odo�ci - by� i jest nadal FYRCOK. On mnie wyposa�y� w taki vorrot wyjgwaj-zr�w (na co Poloki by pada�y - zapas drogowskaz�w), �e styk�o mi tego a� do dzisiejszego dnia.
Moja palica jyny w tym, �eby nie pomiysza� tych wyjgwajzr�w, �eby odciepowa� fa�szywych doradc�w, coby chcieli m�j wyjgwajzer co se nazywo DOMOWIZNA podmiyni� na MA�O OJCZYZNA.
Bezt� tak festy dziynkuja BOGU, �e do� mi doczeka� lektury list�w od Chris Lepiarczyka, Romana Zimocha i do� mi pozwoly�stwo na uczestniczyni z �onom w II Miyndzynarodowym Zje�dzie „WIS�A 2001”.
Terozki jyny rzecz w tym, �eby �lady po spotkaniu nie uleg�y zatarciu. O piyrszym zje�dzie „WIS�A 2000” dowiedzio�ech sie z listu od Chris Lepiarczyka. Uza� - jako tam by�o - wiym z kasety video, keroch dosto� w prezyncie gwiazdkowym.
A wi�c - jak godajom Poloki - jest �lad, kery trefiy� a� do Warszawy i nie po to, �eby przele�e� na p�ce.
Zesp� artystyczny „WRAZIDLOKI” z Knurowa obejrzeli se te� cz�onkowie Towarzystwa Przyjaci� �l�ska w Warszawie a - nawet echt Warszawioki w dw�ch klubach synior�w na Ochocie.
Bydom syniory mia�y co wnukom opowiada�, bo - cho� na staro�� - ale trocha prowdy w inszych obrozkach, ni� pokazowanych w mass-mediach, dostali w prezyncie.
Nikere Warszawioki - co to uchodziyli tukej we Warszawie za ekspert�w i znawc�w �lo�ska, bo godali: „Jo znom tych pieronowych �lo�zok�w, boch z takim jednym s�u�y� dwa lata przi wojsku” - to ci prawie straciyli godka. Odebra�o im godka po obejrzyniu na kasecie video spomnianego ZESPO�U, wys�uchaniu �piywek i obejrzyniu rysunk�w, pokazowanych i komyntowanych fajnacko po �lo�sku przez utalyntowano artystka, pani Kazimiera Drewniok, co te� ilustruje teksty, pisane po �lo�sku do gazety NOWINY RYBNICKIE, przez pani� Mari� Lelonek, kero sie podpisuje CILA.
Fajnackim �ladym po takich spotkaniach we WI�LE - umia�aby te� by� KRONIKA SPOTKA� �LO�ZOK�W - WIS�A 200...
Ju� jom widza - z rysunkami Kazimiery Drewniok, Henryka Topisza, Maksa Hojki, Eweliny Szarowskij-Francus. To jyny ci z FYRCOKA cz.VI. A wiela jeszcze takich momy? Mo�no i miyndzy nami siedzom. Nikerych jyny dane mi by�o pozna� poprzez listy na pora miesiyncy przed spotkaniym „WIS�A 2001”.
�yczliwo�� dlo ludzi gotowych pobudza� do konkretnych dzia�a� na rzecz naszej �lo�skij DOMOWIZNY - jako okazuje pan Bruno Zielonka, kery wypu�ciy� w �wiat „FYR-COKA cz.VI „- ta �yczliwo�� zas�uguje na popiyrani, jako kery umi.
To dobrze, �e �yci idzie naprz�d i nikedy potrza dokonywa� poprawek i roztoma�tych korekt. We FYRCOKU cz.VI mom te� rozdzialik o tym, �e - jakbych by� fest bogaty, to bych nie �a�owo� piniyndzy dlo re�ysera (a obecnie i synatora) Kazimiyrza Kutza, coby krynciy� filmy o �lo�sku, ale inakszy i nie jyny o tym brzidkim. Wtedy �ech jeszcze nie zno� bywalc�w rydu�towskigo „GWARKA” na co dziy� i uczestnik�w spotka� we Wi�le.
Terozki bych tak nie napiso�, a piniyndzy tobych nie �a�owo�, ale dlo pana Bruna Zielonki i dlo bywalc�w - jak sie rzek�o - rydu�towskigo „GWARKA”, �eby popularyzowali tw�rczo�� tych ludzi fyrcoko-podobnych, kerym dlo podtrzimowanio w�asnej egzystyncyje nie styknie jyny som chlyb.
Nie dejmy sie rozdrobni�, rozbi� na atomy tak - jak dlo przik�adu - POLONIA NIYMIECKA, kandy na dwiesta tytu��w prasy polonijnej majom w samych Niymcach przesz�o dwaj�cia. (Dane z czasopisma „SALON POLSKI” Nr. 10/11 - pa�dziernik - listopad 2000).
Nie brakuje te� czasopism niby o �lo�sku i niby dlo �lo�zok�w. Osobi�cie bez tego NIBY znom jyny dwa czasopisma: „Jask�ka �l�ska” i czasopismo „Z ZIEMI EICHENDORFFA”.
Nie wiym, czy mi bydzie dane od BOGA i DOBRYCH LUDZI - choby jyny pokibicowa� WOM z daleka za rok. Bo to nie jyny wymiana wizyt�wek, adres�w, wsp�lne fotografie a, choby i filmy na kasetach video, ale g��wnie serdeczne przija�nie i wsp�lne plany dowajom nadzieja, �e uza� za rok do�dzie do spotkanio.
Tego Wom z co�kigo serca �ycza. I jeszcze jedno na koniec. Nie tra�cie animuszu, chynci, entuzyjazmu i nie �omejcie sie, eli za rok spotkani „WIS�A 2002” mia�oby by� skromniejsze, bo w tym kraju jako� nie idzie ku lepszymu.

Rudolf Paciok